Obecnie trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie we współczesnym święcie bez użycia pieniądza – niemalże wszystkie transakcje dokonuje się właśnie za jego pośrednictwem.

Ponadto nowe jego formy sprawiają, że pieniądz związał się silnie z sektorem prywatnym, a przede wszystkim z bankami.

Banki przystosowały się do zmian społeczno-ekonomicznych współczesnego świata i zaczęły świadczyć coraz szerszy zakres usług przesiąkniętych nowymi technologiami.

Nowe technologie z jednej strony upowszechniły i ułatwiły korzystanie z usług bankowych, ale z drugiej strony sprawiły, iż zaczęły pojawiać się nowe zagrożenia.

W wyniku tych przemian trudno jest mówić, że środki zdeponowane na kontach bankowych są całkowicie bezpieczne.

Powstanie i rozwój depozytów bankowych, a co za tym idzie przekształcanie się systemów społeczno-ekonomicznych w tym kontekście, jest bezpośrednio pochodną powstania i rozwoju pieniądza.

Bankowość i pieniądze

Sam pieniądz powstał w wyniku przekształcania się pierwszych społeczności oraz powstania zjawiska, jakim był handel. Wielu badaczy podkreśla, że pieniądz jest właśnie pochodną handlu – został on wytworzony w celu ułatwienia i usprawnienia wymiany.

Dzięki dążeniu do postępu w tym zakresie powstały nie tylko pierwotne formy pieniądza, ale również ewoluowały one. A to przynosiło niekiedy dodatkowe zmiany w systemie gospodarczym Europy, jakim było chociażby powstanie pierwszych banków czy weksli.

Te ostatnie również stanowiły znaczący krok naprzód w rozwoju systemu ekonomicznego ówczesnego społeczeństwa europejskiego.

Ponieważ zdecydowanie usprawniły handel na duże odległości (wówczas chodziło przede wszystkim o handel włoskich miast-państw z Lewantem). Uczyniły wymianę handlową na duże odległości znacznie bezpieczniejszą.

Pieniądz jednak na przestrzeni lat i wieków zaczął zmieniać swoją formę. Początkowo był on elementem podległym zwykle władzom państwowym lub pewnym władzom regionalnym.

Monetę mogli bić nie tylko monarchowie, ale również niektóre miasta, chociaż stanowiły one cześć jakiegoś większego organizmu politycznego.

Z czasem jednak zaczęły one coraz bardziej wiązać się z sektorem prywatnym. Mimo że wciąż władza wytwarzania pieniądza pozostała w rękach rządów państwowych.

To z kolei wiąże się również z dalszym rozwojem pieniądza. Wprawdzie przez długi czas występował on w kształcie bitej monety, to jednak z czasem powstał pieniądz papierowy.

W tym kontekście niezwykle istotne jest, że pieniądz w formie bitej monety sam przez siebie miał pewną wartość, ponieważ wybijany był z takich kruszców, jak srebro czy złoto.

Z czasem jednak zaczął się coraz częściej pojawiać problem inflacji, gdzie do pojedynczej monety dodawano coraz mniej określonych szlachetnych kruszców.

Początki bankowości

Przejście z handlu wymiennego do bicia monet i wykorzystywania ich jako środków płatniczych (tak w handlu, jak i przy wypłacaniu wynagrodzeń pracownikom lub przy płaceniu podatków) było bez wątpienia przełomem.

Wprowadzenie pieniądza papierowego nie wpłynęło tak znacząco na gospodarkę ze szczególnym uwzględnieniem handlu. Ale jego późniejsze przemiany oraz zestawienie z innymi zmianami zachodzącymi na globalnych rynkach.

Mimo to pieniądz papierowy przyniósł ze sobą wiele pozytywnych zmian: łatwość użycia i trudność podrobienia to dwie podstawowe zalety. Stąd też należy nadmienić, że pojawienie się tej formy pieniądza było dalszą ewolucją, nie zaś sztucznie wprowadzonym produktem.

Początkowo pieniądz papierowy stanowił pewną alternatywę dla pieniądza bitego z kruszców. I działo się to w sposób bezpośredni, ponieważ banknotom odpowiadała określona ilość waluty bitej z kruszców, którą kupiec mógł w każdej chwili pozyskać.

Papier sam z siebie nie był wart tyle, co kruszce, z których bito monety. Więc oczywistą rzeczą było, że banknoty mają jedynie charakter zamienny. Że stanowią coś w rodzaju dokumentu, który potwierdzał posiadanie przez kupca określonej ilości monety bitej.

Należy nadmienić, że wprawdzie templariusze doprowadzili w pewnym stopniu do rozpowszechnienia i rozsławienia działalności bankowej na tak szeroką skalę, to jednak same banki istniały już wcześniej i mimo że oni byli jednymi z najsłynniejszych bankierów Średniowiecza, to z całą pewnością nie jedynymi.

XII-wieczne banki

Pierwsze banki powstały już w XII w. w takich krajach, jak Wenecja czy Genua. Były to najprężniej działające republiki kupieckie, handlujące przede wszystkim z Lewantem.

Wkrótce pojawiali się i inni bankierzy i często nie były to wyłącznie pojedyncze osoby. Powstawały wręcz całe rody bankierskie, jak Fuggerowie czy Medyceusze.

Mimo to ówczesne banki nie działały tak silnie na rynek, jak obecnie. Z tego względu, że nie istniała rezerwa częściowa i wirtualna waluta, które mogły wywoływać inflację.

A do tego przedsiębiorcy i kupcy nie musieli opierać się na kredytach. Ponieważ istniały inne rodzaje umów, umożliwiające działanie na rynku również stosunkowo ubogim kupcom.

Do tego dochodzi fakt, iż same banki służyły bardzo często wyłącznie najbogatszym. Natomiast obecnie z ich usług korzysta znaczna cześć społeczeństwa, a ponadto zakres samych usług znacznie się wzbogacił.

Sektor bankowy na przestrzeni wieków przeszedł zatem diametralną transformację – analogicznie do transformacji samych form pieniądza.

Bezpieczeństwo systemu bankowego i nowoczesna technologia

Powstanie i wdrożenie do powszechnego użytku nowych technologii oraz nowych odkryć (jak prąd, a w dalszym ciągu komputerów czy sieci internetowej) umożliwiło również wytwarzanie nowych form pieniądza.

Rozwój pieniądza jest zatem ściśle powiązany z rozwojem nowych technologii w ogóle. Oba te procesy łączą się w punkcie, który można nazwać zapotrzebowaniem.

Ponieważ same nowe technologie i możliwość powstania nowych środków wymiany handlowej nie jest równoznaczne z ich powstaniem – istnieć musi jeszcze potrzeba, która wymusi ich wytworzenie.

Bankowość elektroniczna była również znaczącym krokiem w rozwoju pieniądza, choć oddziaływała na ów proces jedynie pośrednio. Dzięki niej możliwe było rozszerzenie usług bankowych na znacznie szersze grono odbiorców.

Z drugiej zaś strony udostępnianie usług bankowych za pośrednictwem Internetu spowodowało wytworzenie się specyficznej formy pieniądza.

Nowe rodzaje pieniądza

Ta forma, to pieniądz elektroniczny, który następnie wyewoluował w pieniądz bezgotówkowy (zwany niekiedy wirtualnym) .

Z pozoru wydawać się może, iż ,,pieniądz elektroniczny” to termin tożsamy z określeniem ,,pieniądz bezgotówkowy”. Jednakże faktem jest, iż pieniądz bezgotówkowy powstaje dopiero w następstwie rozmaitych operacji odbywających się na pieniądzu elektronicznym.

Ten ostatni to de facto ekwiwalent gotówki, wpłacony przez osoby fizyczne, przedsiębiorców, instytucje publiczne lub inne podmioty (wpłata ta określana jest w literaturze fachowej słowem,,wkład pierwotny”).

Zaś jego użycie (chociażby w postaci jednorazowego przelewu) wpisuje się w obrót bezgotówkowy i przekształca się właśnie w pieniądz bezgotówkowy.

Obecnie depozyty bankowe, czyli przyjmowanie wkładów bankowych od instytucji lub osób fizycznych stanowi główne źródło finansowania banków komercyjnych.

Dlatego też banki muszą konkurować ze sobą i przedstawiać klientom coraz to lepsze oferty. Tak, aby zdecydowali się na założenie konta bankowego i deponowania funduszy właśnie u nich.

Rozwój rynku bankowego zależy zatem również od poziomu ubankowienia społeczeństwa. Jeżeli ilość osób i instytucji zainteresowanych deponowaniem pieniędzy w bankach jest duża i rośnie, to na takim rynku bankom opłaca się funkcjonować.

Z kolei im większa podaż usług bankowych, tym bardziej są one opłacalne dla klientów. Obie strony wpływają zatem na siebie, zaś polityka banków zmienia się w zależności od okoliczności.

Banki teoretycznie powinny dbać o jak najwyższy poziom usług. Aczkolwiek na obraz sektora finansowego wpływa również szereg innych czynników. Przede wszystkim prawo krajowe lub międzynarodowe, przez co nie zawsze sytuacja taka ma miejsce.

Pewne jak w banku?

W kontekście bezpieczeństwa środków zdeponowanych na kontach bankowych, należy zwrócić uwagę na pierwszą zasadnicza kwestię. Współczesna bankowość znacznie różni się od tego, czym była bankowość w dalekiej przeszłości.

Tyczy się to przede wszystkim istnienia rezerwy cząstkowej. Czyli takiego podejścia do zdeponowanych pieniędzy, który umożliwia bankom zachowywanie w depozycie jedynie części ze zdeponowanej przez klienta kwoty.

Resztą funduszy bank może zarządzań w inny sposób. Podejście takie wynika z przeświadczenia, iż zasadniczo mało prawdopodobne jest, że w jednym momencie w banku stawią się wszyscy klienci, którzy zażądają wypłaty środków.

Zresztą istnieje pewne prawdopodobieństwo wystąpienia podobnego zjawiska w przypadku pojedynczego banku. Jednak w przypadku wszystkich banków jednocześnie albo przynajmniej znacznej ich części prawdopodobieństwo takiego scenariusza jest raczej znikome.

Twoje pieniądze pracują dla banku…

Tak czy inaczej klient deponujący oszczędności w banku właściwie ,,widzi” je poprzez nowe technologie, np. konto internetowe). Aczkolwiek fizycznie znaczna część tych oszczędności jest puszczona dalej w obieg.

W kontekście bezpieczeństwa oszczędności ma to zasadnicze znaczenie. Ponieważ fizycznie oznacza, że część oszczędności klienta faktycznie znika z jego konta, co odbywa się jak najbardziej w granicach prawa.

Tego rodzaju operacje finansowe są dopuszczalne, co wynika z opisanych powyżej założeń. Nie chodzi tu również o ocenę czy taka praktyka jest zła, czy dobra.

Ale jedynie o stwierdzenie faktu, iż oszczędności klienta rzeczywiście nie są w całości fizycznie zdeponowane.

W przypadku pewnych problemów finansowych banku, klient może mieć problem z ich odzyskaniem.

Z polityką rezerwy cząstkowej wiąże się jeszcze jeden zasadniczy problem. Jest nim kreowanie pieniądza przez system bankowy, który z kolei prowadzi do wzrostu inflacji.

Wszystko wiąże się z faktem, iż pieniądze zdeponowane przez klientów banku, są dla nich dostępne w postaci impulsów elektronicznych za pośrednictwem internetowych kont bankowych.

Z drugiej jednak strony część z tych funduszy jest wykorzystywana na udzielanie przez banki komercyjne kredytów.

Co oznacza, że z te same pieniądze mogą być wykorzystywane zarówno przez klientów, którzy je zdeponowali, jak również przez osoby, które zaciągnęły w banku kredyt.

Oczywiście fizycznie nie jest to możliwe, dlatego też faktycznie pomnaża się ilość pieniądza. A jeśli w tym samym momencie zarówno klient deponujący pieniądze, jak i kredytobiorca wprowadzą własne fundusze na rynek, to podaż pieniądza rośnie.

Zjawisko to z kolei prowadzić może do wzrostu cen, zatem za koszta funkcjonowania systemu bankowego również klienci.

Bezpieczeństwo systemu bankowego, a jego upadłość

Niekiedy może dojść zatem do sytuacji, że ogłoszona zostanie upadłość banku. Fachowo – według bilansu sporządzonego na koniec okresu sprawozdawczego, aktywa banku nie wystarczają na zaspokojenie jego zobowiązań.

W praktyce – oznacza to, że straci on płynność finansową i przestanie być wypłacalny wobec swoich klientów.

Wówczas – w przypadku braku mechanizmów zabezpieczających – osoby, które zdeponowały pieniądze w danym banku właściwie mogą stracić wszystkie swoje oszczędności.

Dlatego też powołano do życia Bankowy Fundusz Gwarancyjny, czyli jeden z elementów stanowiący tzw. siatkę bezpieczeństwa finansowego.

W razie upadłości banku lub kasy, Bankowy Fundusz Gwarancyjny wypłaci deponentom zgromadzone środki wraz z należnymi odsetkami naliczonymi do dnia wydania postanowienia o upadłości banku.

Wypłaty mają górny limit, ale jest on na tyle wysoki, że większości klientów ich depozyty zostaną zwrócone w całości. BFG zapewnia więc bezpieczeństwo systemu bankowego w Polsce, ale…

Warto przy tym mieć na uwadze, że Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie obejmuje niektórych jednostek, które również prowadzą działalność depozytową (jak np. niektóre kasy oszczędnościowe czy firmy parabankowe) .

Inne zagrożenia

Warto ponadto wspomnieć o tradycyjnych zagrożeniach związanych z przechowywaniem funduszy w bankach, które obecnie nie są już tak ,,popularne”. Chodzi tu przede wszystkim o tradycyjne kradzieże związane z napadami na bank i opróżnieniem zawartości sejfów.

W obecnych czasach, gdzie pieniądza mają często charakter jedynie impulsów elektronicznych, podobne rozwiązania spotykane są zdecydowanie rzadziej niż było to w wiekach poprzednich. Mimo to przestępcy dostosowują się do współczesnych standardów.

Obecnie stosuje się rozmaite metody pozyskiwania pieniędzy, jak chociażby wykradanie danych osobowych i zaciąganie na nie kredytów.

Częste są również kradzieże kart płatniczych połączone z montowaniem elementów obserwujących przy bankomatach w celu pozyskania haseł do kart płatniczych.

Co ciekawe ofiarami tradycyjnych napadów na banki były same banki jako instytucje. Zaś obecnie ofiarami przestępców finansowych padają przede wszystkim klienci banków.

Bezpieczeństwo systemu bankowego – podsumowanie

Podsumowując należy podkreślić, że obecnie istnieje szereg zabezpieczeń, które sprawiają, że osoby deponujące kapitał w bankach mają pewność, iż odzyskają pieniądze w razie kryzysu.

Jednakże system gwarancyjny może jedynie działać w przypadku kryzysu pojedynczego banku. W wypadku znacznie większych, państwowych lub nawet globalnych problemów system ten może nie zadziałać.

Tak na przykład w wypadku kryzysu gospodarczego całego państwa, może dojść do masowego wypłacania z kąt pieniędzy deponentów. A to będzie dotyczyło nie tylko pojedynczego banku, ale wszystkich działających w danym kraju.

System gwarancyjny nie zadziała w takim przypadku w pełni skutecznie, bo jego charakterystycznym elementem jest przede wszystkim działanie w czasie.

Dlatego też gwarantowanie funduszy działa jedynie w określonych okolicznościach, zaś w przypadku kryzysu sytuacja ta może znacznie się pogorszyć.

5/5 - 1 głosów